Vì sao người Nhật Bản nói “Itadakimasu” trước bữa ăn?

1. Nguồn gốc của câu nói “Itadakimasu”

Theo như ghi chép từ nhiều sổ sách, cụm từ “Itadakimasu” xuất hiện tại một số vùng nước Nhật từ sau thời Meiji (1913). Câu nói này thường được các gia đình quý tộc tại Nhật Bản dùng trước bữa ăn mỗi ngày. Từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ 2 thì cụm từ này, qua những bộ phim Nhật Bản có chủ đề gia đình, đã được sử dụng phổ biến hơn tại Nhật Bản.

Vào thời Showa (Chiêu Hòa) năm thứ 7, khi các trường tiểu học tại Shimane đã phục vụ bữa trưa cho các học sinh thì dưới đây là bài đồng dao được các em nhỏ hát trước bữa ăn.

「箸とらば、天地御代の御恵み、親や師匠の恩を味へいただきます」

(Hãy cầm đũa lên, thưởng thức hương vị món quà của trời đất và công ơn cha mẹ, thầy cô).

Ngoài ra, một số cuốn sách của Nhật cũng được xuất bản nhằm đưa “lời chào trước bữa ăn” này vào để giáo dục trẻ em và theo thời gian, Itadakimasu đã trở thành một phong tục không thể thiếu trước bữa ăn của mỗi gia đình người Nhật.

2. Itadakimasu có nghĩa là gì?

Để các bạn dễ hiểu, đầu tiên chúng ta cùng xem xét nghĩa của từ Itadakimasu (いただきます) nhé. Từ này vốn là khiêm nhường ngữ của:

• 食べる (Taberu): Ăn
• 飲む (Nomu): Uống
• 貰う (Morau): Nhận
• Đặc biệt hơn, nghĩa gốc của từ いただく (Itadaku) là “đặt lên đầu”.

Và theo TRUONGTIEN.JP chúng mình thì các bạn có thể hiểu đơn giản là việc nhận được sự ăn, sự uống một cách kính trọng nhất có thể.

Chính xác nhất thì từ Itadakimasu được rút gọn từ câu: “あなたの命を、わたくしの命にさせていただきます”, trong đó:

• あなたの (Anata no) nghĩa là của bạn
• 命 (Inochi) nghĩa là sự sống, sinh mệnh
• わたくし (Watakushi) là cách nói khiêm nhường của わたし (Watashi)
• させていただきます (Saseteitadakimasu) là thể khiêm nhường của させてもらう (Sasetemorau) nghĩa là xin phép đối phương được làm gì đó, hoặc thể hiện sự biết ơn.

Câu nói trên có thể dịch là “Xin cảm ơn vì đã nuôi sống tôi bằng cả sinh mệnh của bạn”. Bên cạnh ý nghĩa cảm ơn, trong nhiều trường hợp, Itadakimasu còn được hiểu theo nghĩa là “Mời ăn”, “Cảm ơn vì bữa ăn” hay “Chúc ăn ngon miệng”.

3. Ý nghĩa của câu nói “Itadakimasu”

Ý nghĩa sâu xa của câu nói này là lời biết ơn, cảm tạ với thần linh, cảm ơn thiên nhiên đã ban tặng thực phẩm, cảm ơn những người nông dân đã vất vả trên cánh đồng, cảm ơn những người chế biến và cả những người phục vụ món ăn.

Người Nhật có quan niệm “Trên mỗi hạt gạo có 7 vị thần”. Với họ, vạn vật hữu linh. Từ cỏ cây, trăng sao, chim muông, hoa lá sau khi chết đều sẽ trở thành thần linh. Họ cho rằng những sinh mệnh đã cống hiến thân mình để trở thành thức ăn cho con người đều là những vị thần đáng tôn kính. Vì thế, việc trân quý đồ ăn cũng chính là trân quý sự chăm sóc và bảo hộ của họ dành cho con người.

Bên cạnh đó, người Nhật cũng có quan niệm rằng ăn không phải là hưởng thụ mà là cho đi. Thức ăn của bạn nó đã từng là một sự sống (từ thực vật đến động vật). Để duy trì sự sống cho con người, rất nhiều sự sống khác buộc phải hy sinh, và vòng tuần hoàn đó cũng tương tự như chuỗi thức ăn theo quan điểm của phương Tây, từ đó tạo nên vận động của thế giới. Đồng thời, khi nói Itadakimasu, người Nhật cũng tự nhắc nhở mình phải ăn thật ngon và ăn cho hết. Lãng phí thức ăn được xem là sự xúc phạm với những sinh mệnh tự nhiên kia. Vì thế, đôi khi Itadakimasu cũng được dịch nôm na là “Tôi sẽ ăn hết!”.

Ngoài ra, để thịt cá và rau củ trở thành món ăn ngon, không thể không có yếu tố con người. Cách nói “Itadakimasu” trước bữa ăn cũng nhắc nhở đến những đóng góp ấy. Để có được một món ăn phải là thành quả lao động của hàng trăm con người mà bạn không biết tên (từ những người nông dân, ngư dân, đến những người chế biến, chuyên chở, người bán hàng…) và nếu không có họ thì bạn sẽ chẳng thể có một bữa ăn ngon.

Cuối cùng, đừng bao giờ quên biết ơn những điều tốt đẹp ngay trước mặt. Khi được mời đến nhà và được thiết đãi (hoặc đơn giản là một bữa cơm gia đình) điều đầu tiên bạn phải nói trước bữa ăn chính là Itadakimasu, với ý nghĩa rất đơn giản và thực tế: Cảm ơn đã cho tôi thức ăn, tôi sẽ kính trọng và ăn thật ngon.

Nếu bạn tự nấu để ăn thì điều đó cũng xem như là việc coi trọng, nâng niu công sức của bản thân và yêu thương bản thân nhiều hơn.

Trước khi ăn, các bạn hãy ngồi ngay ngắn trước bàn và chắp hai tay lại cúi đầu nói Itadakimasu và sau bữa ăn hãy nói Gochisousama desu – ご馳走様です với ý nghĩa cảm ơn vì bữa ăn thực sự rất ngon.

Itadakimasu không chỉ đơn thuần là lời cảm ơn đến tự nhiên và cả công sức con người mà còn thể hiện quan niệm sống và triết lý sâu sắc. Nó trở thành một nét văn hóa đẹp tại Nhật Bản. Đây cũng là điều mà du học sinh, thực tập sinh hay các khách du lịch Nhật Bản quan tâm và tìm hiểu trước khi đến với đất nước mặt trời mọc.

Nguồn: TRUONGTIEN.JP tổng hợp và biên dịch

________________________